Recente onderzoeken hebben diverse SNP’s in DNA geïdentificeerd die het risico op autisme doen verhogen. Zo geven onder andere CNTNAP2 rs2710102 en rs7794745, MTHFR C677T, OXTR rs2254298, VDR rs731236 en rs2228570 een verhoogd risico op autisme.[1],[2],[6].

Andere onderzoeken zien veranderde expressie van weefsels en disregulatie van genen bij autopsie van hersenweefsel van patiënten met autisme, schizofrenie, bipolaire stoornis en depressie.[3] Een SNP (single-nucleotide polymorphism waarbij 1 letter anders is in het gen) is een kleine variatie in het DNA waarbij één nucleotide op een specifieke plek in het genoom verschilt tussen individuen. DNA is het molecuul dat alle genetische informatie bevat, terwijl genen specifieke stukjes DNA zijn die instructies geven voor bepaalde eigenschappen.

Met verbeterde technieken zoals RNA-sequencing ontdekken ze steeds meer over de expressie van specifieke genen, SNP’s en het methyleren van DNA in niet neuronale hersencellen en hoe die in verband staan met mentale ziekteprocessen.

Afbeelding afkomstig van WikiPedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Enkel-nucleotide-polymorfie

(Niet neuronale cellen zijn de cellen in de hersenen die niet fungeren als neuronen (zenuwcellen) en dus niet de prikkels doorgeven maar bijvoorbeeld belangrijk zijn in het bewaken van de neuronale netwerken, immuniteit en voedingstoestand in de hersenen en nog vele andere processen ondersteunen om te zorgen dat de neuronen in optimale conditie blijven.)

Daarnaast zijn er in het onderzoek bewijzen gevonden die erop wijzen dat inflammatie, door inflammatie veroorzaakte oxidatieve stress en diverse andere processen zoals een verstoorde balans in de darmbacteriën (in het darmmicrobioom) de expressie en epigenetische invloeden van deze niet neuronale hersencellen veranderen. In het bijzonder zijn er aanwijzingen voor de invloed van de microglia en astrocyten (2 typen van de niet neuronale cellen) in de ziekteprocessen van mentale ziekten. Ook is gebleken dat wanneer de microbiota (darmbacteriën) van een zieke muis werden overgebracht naar een gezonde muis, deze dezelfde mentale klachten ontwikkelde. [3]

Maar wat betekent dat nu allemaal???

In dit blog gaan we verder in op het MTHFR gen, de niet neuronale cellen en epigenetische ondersteuning. Het is best pittige informatie om te lezen en begrijpen. We gaan ons best doen het zo goed mogelijk uit te leggen.

Een MTHFR genmutatie, voluit Methyleentetrahydrafolaatreductase voor driedubbele woordwaarde, of M*TH*F*R gen in de volksmond (en als ezelsbruggetje om te onthouden;) heeft te maken met methylering en is belangrijk voor veel processen in je lichaam. Methyleren betekend dat je lichaam van één bepaalde stof een andere maakt door er een stukje (methylgroep) aan toe te voegen.

Dat ziet er ongeveer zo uit….

Afbeelding afkomstig uit facebookgroep: MTHFR Gene Mutation, opgericht door Carol Savage

Dit kaartje is slechts een klein deel van een ongelooflijk complex geheel aan biochemische processen die voortdurend in je lichaam plaatsvinden. Ben je nieuwsgierig geworden, kijk dan eens hier voor de hele kaart https://biochemical-pathways.com/#/map/1

Dit gebeurt voor een groot deel in je lever en daarnaast alle andere cellen in je lichaam en beïnvloed onder andere [4]:

De genexpressie, dat wil zeggen dat het van invloed is op welke genen hard aan het werk zijn, en welke liggen te slapen;
Herstel van je DNA;
De energieproductie in je mitochondriën (energiefabriekjes in je cellen);
Het maken van neurotransmitters (de boodschapper stofjes die in je hersenen signalen overbrengen);
Ondersteunt je immuunsysteem;
De ontgifting en maken van anti-oxidanten;
In de verdere cyclus met B12 ook voor het in balans houden van homocysteïne;
Verlagen van histamine (stofje wat onder andere van invloed is op allergieën).

Afbeelding afkomstig uit de studie van Frye et al, bronverwijzing 10.

Een mutatie in het MTHFR gen, zoals C677T (en A1298C) worden in verband gebracht met een verhoogd risico op onder andere autisme en/of ADHD. [1,2,5-9] maar ook op andere lichamelijke en psychiatrische ziektebeelden zoals [4]:

Alzheimer
Astma
Atherosclerose
Bipolaire stoornis
Epilepsie
Hartinfarct
Hoge bloeddruk
Onvruchtbaarheid bij mannen
Migraine
MS
Kanker
Trombose

Zwangerschapscomplicaties en geboorteafwijkingen [4]:

Aangeboren hartafwijkingen
Loslaten (vroegtijdig) van de placenta
Miskramen
Postnatale depressie
Spina bifida (open ruggetje)
Te kort tongriempje

Doodlopende weg? Gelukkig niet! Je kunt je genen beïnvloeden met de keuzes die je maakt. Epigenetische ondersteuning of verwoesting? Jij mag het zeggen!

Met epigenetica wordt bedoeld de invloed van de omgeving op de genen. Als je bijvoorbeeld aanleg hebt voor allerlei vervelende ziekten en aandoeningen, door een mutatie in een bepaald gen zoals de M*TH*F*R staat je lot nog niet vast. En gelukkig maar. Je kunt namelijk zelf je genexpressie (aan- en uitzetten van gen eigenschappen) beïnvloeden door een gezonde leefstijl, of als je dat wenst negatief beïnvloeden door een ongezonde leefstijl. De keuze is aan jou.

In het vorige blog schreven we al over de vele gifstoffen waar we dagelijks aan bloot worden gesteld en wat we kunnen doen om die blootstelling te verminderen en ons lichaam te ondersteunen in de ontgifting.

In dit blog gaan we een stukje dieper in op specifieke dingen die je kunt doen om je MTHFR gen een handje te helpen. In het bijzonder op de symptomen van autisme maar het ondersteunen van dit gen helpt dus ook met gezonder worden en het voorkomen, reduceren of herstellen van andere ziekten of aandoeningen.

In zijn boek Dirty Genes noemt Dr. Lynch dat soppen en schrobben. Het komt erop neer dat je met de bezem door je leefstijl gaat en je dieet opschoont.

(Een leestip is het boek van Dr. Ben Lynch; Dirty Genes. Hij schrijft uitgebreid en heel toegankelijk in zijn boek over 7 bekende genen die veel problemen kunnen veroorzaken als ze niet goed kunnen functioneren. Van deze genen is ook bekend hoe je die met leefstijl beter kunt laten werken.)

Voor de MTHFR mutaties specifiek doe je dat door:

Vermijden van toxines door drinkwater te filteren, biologisch te eten en bewuste keuzes te maken qua schoonmaakmiddelen en verzorgingsproducten. Zie hierover meer in het vorige blog over toxines;
Eet veel groene bladgroentes, grasgevoerd rundvlees, eieren en runderlever om voldoende folaat, choline en B12 binnen te krijgen;
Vermijd het synthetische foliumzuur;
Verminder stress en zorg voor voldoende diepe slaap;
Zorg voor voldoende beweging;
Ondersteun je methylatie indien nodig met supplementen.

Uit onderzoeken blijkt een verbetering van autisme symptomen, wanneer supplementen worden gestart zoals folaat (5-MTHF) of geneesmiddelen zoals folinezuur en leucovorine, op onder andere de spraak, slaap, zelfredzaamheid, sociale vaardigheden, vermindering van stereotyperende gedragingen [5],[6],[8],[10-12] en een reductie in epileptische aanvallen. [9],[12].

Epigenetische invloeden, niet neuronale hersencellen en inflammatie…

Je hersenen en darmen zijn continu met elkaar in gesprek, niet letterlijk natuurlijk maar via allerlei signalen zoals je parasympatische zenuwstelsel (rust en herstel) via de nervus vagus zenuw, allerlei immuun signalen, hormonen en stofjes uit je darmen zoals bijvoorbeeld Short Chain Fatty Acids (SCFA) of in het Nederlands de korteketenvetzuren.

Via deze signalen kunnen de niet-neuronale cellen (zoals de microglia en astrocyten) waar we het eerder over hadden worden geactiveerd. Zoals je in onderstaande plaatjes kunt zien ondergaan ze daardoor een verandering en gaan ze allerlei ontstekingsfactoren aanmaken. Oftewel door veranderde invloeden uit de omgeving (epigenetische invloed) gaat een proces in werking waardoor bepaalde hersencellen worden geactiveerd (bepaalde eigenschappen komen tot expressie) en maken ontstekingsfactoren (inflammatie).

D’Alessandro Giuseppina , Marrocco Francesco , Limatola Cristina. Microglial cells: Sensors for neuronal activity and microbiota-derived molecules. Frontiers in Immunology 13. 2022

https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2022.1011129

Petrelli Francesco, Pucci Luca, Bezzi Paola. Astrocytes and Microglia and Their Potential Link with Autism Spectrum Disorders. Frontiers in Cellular Neuroscience 10. 2016

https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fncel.2016.00021

We zagen in bovenstaande plaatjes onder andere de SCFA (korteketenvetzuren) en LPS (Lipopolysaccharide) en glutamaat terugkomen.

SCFA zijn verschillende stoffen zoals butyraat, acetaat, propionaat en valeraat en hebben in normale hoeveelheden een gunstig effect op de darmen en de microglia, ze werken dan ontstekingsremmend. Bij een overgroei van “slechte” bacteriën zoals Clostridium wordt een overproductie van bepaalde SCFA gezien, in dit geval propionaat, wat een verhoogde inflammatie en oxidatieve stress lijkt te geven[13].

Meer moet nog onderzocht worden over de exacte rol van de SCFA in relatie tot de microglia maar een balans van de goede vetzuren lijkt van grote invloed. Deze korteketenvetzuren maken de darmbacteriën voor je wanneer ze vezels fermenteren.

De LPS worden afgescheiden door “slechte” darmbacteriën en zijn toxische stoffen die een immuunreactie en inflammatie veroorzaken. Om een overgroei van de verkeerde soorten en daarmee een overproductie van bepaalde stoffen te voorkomen is een goede balans in je darmflora en voeding (vezels) dus essentieel.

Ook glutamaat is een stof die je vindt in je voeding, je doet er het beste aan deze als toevoeging zoveel mogelijk te mijden wegens de excitotoxische werking. Je herkent hem misschien als E621, mononatriumglutamaat of Ve-tsin.

Uiteraard is er nog veel meer te vertellen over inflammatieprocessen en hoe je dat met leefstijl kunt beïnvloeden. We hopen hier een klein begin te hebben gemaakt met de uitleg van deze processen, en waarom het zo belangrijk is om neurodiverse kinderen de juiste ondersteuning te gaan bieden. In latere blogs zullen we verder in gaan op de darmgezondheid en inflammatieprocessen in de darm en in de hersenen en uiteraard ook wat je er aan kunt doen.

Het is onze missie je hiermee te helpen!

Praat met andere ouders in onze FACEBOOKGROEP Stichting HONK Community of volg één van onze andere socials.

Omdat we zelf aan den lijve hebben ondervonden hoe zwaar het is dit allemaal zelf uit te moeten zoeken, de diëten te bereiden en de therapieën vol te houden hebben we het onszelf tot missie gemaakt je hierbij te helpen. Omdat we vinden dat elk kind dit verdient, maar dat het best een beetje makkelijker mag zijn voor de ouders om dit vol te houden. Daarom willen we je de komende tijd informeren en later hopelijk ook faciliteren in dit proces door een community te creëren die elkaar hierin kan steunen, en verschillende multifunctionele centra. In de tussentijd vind je veel informatie in onze bibliotheek. We breiden deze continu uit met nieuwe bronnen en artikelen dus houdt het goed in de gaten. We zullen je ook blijven informeren via deze blogs en later ook op andere wijzen, dus laat het je niet overweldigen.

Help je ons mee?

Het kost ons veel tijd, geld en energie om dit allemaal te realiseren. Heb je iets van deze drie over? Heel graag ontvangen wij je donatie, klik op de knop bovenaan en het wijst zich vanzelf. Op onze product pagina vind je een selectie van merken en producten die we zelf gebruiken om onze gezonde leefstijl te ondersteunen. Door op de affiliatielinks te klikken krijgt de stichting een bijdrage en jijzelf vaak ook nog korting, een win-win situatie dus. Doneer je liever je tijd en energie? Stuur ons een berichtje hoe je zou willen helpen, onderaan de pagina vind je onze contact gegevens. Weet jij het beter? Top! Deel je kennis en stuur ons een berichtje, we zijn nooit uitgeleerd.

Kirby & Sanne

[1] Fang Y, Cui Y, Yin Z, Hou M, Guo P, Wang H, Liu N, Cai C, Wang M. Comprehensive systematic review and meta-analysis of the association between common genetic variants and autism spectrum disorder. Gene. 2023 Dec 15;887:147723. doi: 10.1016/j.gene.2023.147723. Epub 2023 Aug 18. PMID: 37598788.

[2] Qiu S, Qiu Y, Li Y, Cong X. Genetics of autism spectrum disorder: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. Transl Psychiatry. 2022 Jun 15;12(1):249. doi: 10.1038/s41398-022-02009-6. PMID: 35705542; PMCID: PMC9200752.

[3] Abdolmaleky HM, Martin M, Zhou JR, Thiagalingam S. Epigenetic Alterations of Brain Non-Neuronal Cells in Major Mental Diseases. Genes (Basel). 2023 Apr 12;14(4):896. doi: 10.3390/genes14040896. PMID: 37107654; PMCID: PMC10137903.

[4] Lynch, Ben dr.,2018, Dirty Genes- Nederlandse Editie, 2e Druk, Uitgeverij Succesboeken.nl, ISBN 9789492665157

[5] Khan S, Naeem A. MTHFR Deficiency in Biological Siblings Diagnosed With Autism and Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD): A Report of Two Cases. Cureus. 2023 Mar 17;15(3):e36294. doi: 10.7759/cureus.36294. PMID: 37073207; PMCID: PMC10106103.

[6] Roufael M, Bitar T, Sacre Y, Andres C, Hleihel W. Folate-Methionine Cycle Disruptions in ASD Patients and Possible Interventions: A Systematic Review. Genes (Basel). 2023 Mar 13;14(3):709. doi: 10.3390/genes14030709. PMID: 36980981; PMCID: PMC10048251.

[7] Tisato V, Silva JA, Longo G, Gallo I, Singh AV, Milani D, Gemmati D. Genetics and Epigenetics of One-Carbon Metabolism Pathway in Autism Spectrum Disorder: A Sex-Specific Brain Epigenome? Genes (Basel). 2021 May 20;12(5):782. doi: 10.3390/genes12050782. PMID: 34065323; PMCID: PMC8161134.

[8] Li Y, Qiu S, Shi J, Guo Y, Li Z, Cheng Y, Liu Y. Association between MTHFR C677T/A1298C and susceptibility to autism spectrum disorders: a meta-analysis. BMC Pediatr. 2020 Sep 24;20(1):449. doi: 10.1186/s12887-020-02330-3. PMID: 32972375; PMCID: PMC7517654.

[9] Hoxha B, Hoxha M, Domi E, Gervasoni J, Persichilli S, Malaj V, Zappacosta B. Folic Acid and Autism: A Systematic Review of the Current State of Knowledge. Cells. 2021 Aug 3;10(8):1976. doi: 10.3390/cells10081976. PMID: 34440744; PMCID: PMC8394938.

[10] Frye RE, Rossignol DA, Scahill L, McDougle CJ, Huberman H, Quadros EV. Treatment of Folate Metabolism Abnormalities in Autism Spectrum Disorder. Semin Pediatr Neurol. 2020 Oct;35:100835. doi: 10.1016/j.spen.2020.100835. Epub 2020 Jun 25. PMID: 32892962; PMCID: PMC7477301.

[11] Frye RE, Slattery J, Delhey L, Furgerson B, Strickland T, Tippett M, Sailey A, Wynne R, Rose S, Melnyk S, Jill James S, Sequeira JM, Quadros EV. Folinic acid improves verbal communication in children with autism and language impairment: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Mol Psychiatry. 2018 Feb;23(2):247-256. doi: 10.1038/mp.2016.168. Epub 2016 Oct 18. PMID: 27752075; PMCID: PMC5794882.

[12]Rossignol DA, Frye RE. Cerebral Folate Deficiency, Folate Receptor Alpha Autoantibodies and Leucovorin (Folinic Acid) Treatment in Autism Spectrum Disorders: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Pers Med. 2021 Nov 3;11(11):1141. doi: 10.3390/jpm11111141. Erratum in: J Pers Med. 2022 Apr 29;12(5):721. doi: 10.3390/jpm12050721. PMID: 34834493; PMCID: PMC8622150.

[13]Suprunowicz M, Tomaszek N, Urbaniak A, Zackiewicz K, Modzelewski S, Waszkiewicz N. Between Dysbiosis, Maternal Immune Activation and Autism: Is There a Common Pathway? Nutrients. 2024 Feb 16;16(4):549. doi: 10.3390/nu16040549. PMID: 38398873; PMCID: PMC10891846.

Blog 4: Epigenetische ondersteuning