Blog 6.2: Voeding deel 2; Micro en Macronutriënten

Micro en Macro

Natuurlijk is het voor iedereen belangrijk om voldoende van alle macronutriënten (koolhydraten, vetten en eiwitten) en micronutriënten (vitamines, mineralen en sporenelementen) binnen te krijgen. Er zijn er een aantal die bij neurodiverse kinderen extra belangrijk zijn, omdat die vaak verlaagd zijn of er een verhoogde behoefte aan is of er problemen zijn met het omzetten van de stoffen. In dit blog gaan we daar verder op in. Alle andere voedingsstoffen zijn ook zeker belangrijk, dus zorg voor een uitgebalanceerd dieet of supplementen op maat waar nodig en laat je hierover vooral goed adviseren door een professional aan de hand van testuitslagen.

Eiwitten

Eiwitten zijn essentieel voor vele functies in het lichaam. Zo zijn eiwitten belangrijke bouwstenen voor de aanmaak en herstel van (spier)cellen en zijn ze betrokken in allerlei enzymatische processen en vloeistofdrukken in je lichaam. Daarnaast worden ook je neurotransmitters opgebouwd uit de aminozuren uit eiwitten. Een proces waarbij ook stoffen zoals diverse B vitaminen, zink en magnesium betrokken zijn. Je darmbacteriën spelen ook een belangrijke rol in het aanmaken van neurotransmitters. De neurotransmitters zijn de boodschapperstofjes die we in vorige blogs reeds hebben genoemd. Stoffen zoals serotonine, dopamine, GABA en glutamaat, die je blij en rustig of angstig en overprikkeld kunnen maken, afhankelijk van de balans waarin ze aanwezig zijn. Eet dus voldoende eiwitten om te zorgen dat je lichaam de bouwstenen heeft voor al deze belangrijke functies. Goede eiwitbronnen zijn biologische dierlijke producten zoals grasgevoerd vlees, ei, kip, wilde vis, rauwe zuivel en kefir. Ook groenten zoals peulvruchten en noten zijn bronnen van eiwitten.

De hersenen bestaan voor een groot deel uit vetten. Voldoende goede vetten binnen krijgen is daarom essentieel om je hersenen in goede conditie te krijgen en te houden. Niet alle vetten zijn gelijk of in balans. Omega 6 bijvoorbeeld is in zeer grote hoeveelheden vertegenwoordigd in ons (bewerkte) eten en wordt een ontstekingsbevorderende werking toegedicht. Zeker wanneer de verhouding tot omega 3 ernstig uit balans is. Omega 3 is net als omega 6 een essentieel vetzuur wat je uit voeding op moet nemen. In tegenstelling tot omega 6 zit er weinig omega 3 in onze voeding, de belangrijkste bronnen zijn vette vis, lijnzaad en bepaalde noten. Wanneer bij kinderen met autisme omega 3 werd gesuppleerd trad een verbetering op van diverse symptomen zoals stereotype gedragingen, sociale communicatie en een verbetering op een autisme scorelijst.[1],[3] In ADHD zijn vooral aanwijzingen voor een positief effect op oxidatieve stress en schade, neuroinflammatie en mogelijk ook op totale symptomen van ADHD, hyperactiviteit, impulsiviteit en verminderde aandacht. De resultaten zijn nog gemengd dus voorlopig kunnen nog geen harde conclusies hieraan worden verbonden. [2],[3] Omega 9 vind je vooral in olijfolie (en avocado). Inname van omega 9 rijke EVOO (Extra Virgin Olive Oil) wordt bepaalde neuroprotectieve en herstellende eigenschappen toegedicht. [4],[5]

Vetten, omega 3,6 & 9

Koolhydraten

Kinderen met autisme en ADHD hebben vaak een voorkeur voor koolhydraatrijke voedingsmiddelen zoals brood, pasta en zoete snacks. Zeker wanneer er sprake is van erg selectief eetgedrag zoals picky eating en gevoeligheid voor texturen en veranderingen zijn koolhydraten en (hevig) bewerkte voedingsmiddelen vaak favoriet. Soms willen kinderen zelfs niets anders meer eten dan een paar voedingsmiddelen. Koolhydraten vallen in de categorie suikers en kunnen een dysbiose (een onbalans van darmbacteriën) creëeren of verergeren en een overgroei van bijvoorbeeld Candida in de hand werken. Daarnaast bevatten veel koolhydraten gluten, waar kinderen met autisme ook problemen mee kunnen hebben. In blog 6 deel 1 heb je kunnen lezen over het GF/CF, GAPS/SCD dieet en aangepast ketogeen dieet die allemaal een aanpassing van koolhydraten vergen. Maar zelfs als je geen dieet volgt doe je er verstandig aan de (hevig bewerkte) koolhydraten te vervangen door gezondere vezelrijkere voedingsmiddelen met koolhydraten zoals fruit en bepaalde koolhydraat rijkere groenten.

Vitaminen

Vitaminen zijn belangrijk voor een goede gezondheid. Daar kan iedereen het wel over eens zijn. Er zijn een aantal vitaminen waar extra aandacht naar uitgaat in het kader van neurologische ontwikkelingsstoornissen en psychiatrische ziektebeelden. Die uitgelichte vitaminen beschrijven we hieronder, maar zorg zeker dat je die anderen ook binnen krijgt, ze werken immers samen in het geheel.

Vitamine D

metabole (stofwisselings-) profielen. Van deze subgroepen waren subgroep 2 en 4 het laagst in vitamine D aan het eind van de zwangerschap en op 3 jarige leeftijd. Deze subgroepen scoorden het laagst in de vragenlijst voor communicatie (ASQ) (subgroep 4) waarbij een lage score een voorspellende waarde heeft voor het ontwikkelen van autisme en hadden de meeste astma klachten (subgroep 2). [8] Over de effecten van suppleren van vitamine D op de symptomen van onder andere ADHD en autisme zijn de uitkomsten ook nog erg verschillend, maar gezien het belang van deze vitamine voor onder andere je zenuwstelsel kan het zinvol zijn om eventuele tekorten aan te vullen en de eigen aanmaak van vitamine D te stimuleren. Regelmatig even lekker onbedekt genieten van een zonnetje op je huid zodra je kunt.

B Vitaminen

B vitaminen zijn een groep vitaminen: thiamine (vitamine B1), riboflavine (vitamine B2), niacine (vitamine B3), choline (voorheen vitamine B4) pantotheenzuur (vitamine B5), pyridoxine (vitamine B6), biotine (voorheen vitamine B8), folaat (voorheen vitamine B11), cobalamine (vitamine B12). Inositol en PABA (para-aminobenzoëzuur) zijn officieel geen B-vitaminen, maar maken vaak wel deel uit van een vitamine B-complex. Zoals eerder genoemd in blog 4 kunnen MTHFR (Methyleentetrahydrofolaatreductase) genmutaties problemen geven met het omzetten van B vitaminen en komt dit regelmatig voor bij neurodiverse kinderen. Het geven van het synthetische foliumzuur
is af te raden omdat dit tegengesteld kan werken door het blokkeren van de folaat receptoren. Het suppleren van een actieve vorm van folaat zoals folinezuur en 5-MTHF heeft positieve resultaten laten zien bij kinderen met autisme zoals onder andere de spraak, slaap, zelfredzaamheid,

sociale vaardigheden, vermindering van stereotyperende gedragingen [9-14] en een reductie in epileptische aanvallen. [14-15]. Van B12 worden ook tekorten gemeten bij kinderen met autisme en van suppletie worden positieve effecten gevonden.[16] Ook van B12 is het belangrijk een goede vorm te kiezen, geen cyanocobalamine waarbij als restproduct cyanide overblijft wat je lichaam weer af moet breken. Hydroxy-, adenosyl- of methylcobalamine zijn betere vormen. Ook de overige B vitaminen en cofactoren zijn van groot belang, daarom wordt het vaak als een B-complex gegeven. Laat je hierin adviseren door een professional. Methyldonoren (zoals o.a. 5-MTHF, methylcobalamine en choline) kunnen bij mensen die daarvoor gevoelig zijn door een COMT (catechol-o-methyltransferase) mutatie (tijdelijk) meer klachten van stress, hyperactiviteit en agressie of angst geven. Voldoende B vitaminen in hun actieve vorm zijn essentieel voor vele lichaamsprocessen zoals je energieproductie, DNA herstel, immuunsysteem, neurotransmitters, de aanmaak van antioxidanten en meer. We schreven hier al kort over in blog 4. Wil je hier nog meer over weten lees dan eens over de B vitaminen en MTHFR mutatie op deze site: https://www.orthokennis.nl/artikelen/b-vitamines-de-essentiele-rol-in-onze-stofwisseling of wil je meer lezen over de COMT mutatie kijk dan hier: https://www.natuurdietisten.nl/de-genetische-invloed-op-verwerken-van-emoties/

Mineralen, sporenelementen & overige stoffen

Zink & Koper

Zink is een sporenelement wat voor autisme zeker de aandacht heeft en vaak gesuppleerd wordt. Het wordt tevens gelinkt aan koper, omdat de ratio in balans moet zijn. Bij autisme is zink vaak te laag en koper hoog en/of de ratio verstoord zink<koper in vergelijking met neurotypische kinderen (al is nog meer onderzoek nodig). Een te laag zink wordt in verband gebracht met onder andere klachten aan het maagdarmstelsel, de ernst van de autisme symptomen, veranderde groei en ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel en een hogere concentratie aan toxische metalen.[17],[19],[20]. Zink is essentieel voor reuk en smaakbeleving [20] wat van invloed kan zijn op selectief eetgedrag. Omgekeerd

kan zink tekort verergeren door selectief eetgedrag. [20] Een andere studie vond met name het verhoogde koper gerelateerd aan verstoring in het sociale domein en zelfredzaamheid[18]. Ook bij ADHD worden zink tekorten gevonden in studies. [21,22] Positieve effecten zoals een significante verbetering in hyperactiviteit, impulsiviteit en socialisatie (maar geen verbetering in aandachtsspanne) werden gevonden bij het suppleren van zink. [21,22] De resultaten in verschillende studies laten wel variatie zien., te hoge concentraties worden soms ook gevonden. Een recente systematische review en meta-analyse [22] liet aanvankelijk geen verschil zien in zink concentratie tussen mensen met ADHD en de controlegroepen. Wanneer 1 studie van de 22 studies werd uitgesloten veranderde dat de conclusie en werd een significant lager zink niveau gemeten bij mensen met ADHD. Het werkingsmechanisme waarmee zink effect heeft op ADHD wordt verondersteld te liggen in het beïnvloeden van het dopaminerge systeem (neurotransmitter/boodschapperstofje in de hersenen) en er wordt verondersteld dat het zink tekort mogelijk ontstaat door verhoogde inflammatie in personen met ADHD. [22] Dus hoewel er niet in alle studies een eenduidig resultaat wordt gemeten is de tendens wel dat er een tekort kan zijn aan zink en er positieve effecten worden gezien van suppletie. Het suppleren wordt over het algemeen goed verdragen.

Deze zwavelrijke stof kan je kind helpen bij de ontgifting en de aanmaak van antioxidanten. Verschillende studies laten vermindering zien van symptomen gerelateerd aan autisme en verbeteringen op het sociale vlak.[23],[24] Je vindt deze stof onder andere in bloemkool, broccoli en koolsoorten. Een populaire manier om veel van deze stof binnen te krijgen is met broccolikiemen. In de net gekiemde plantjes is de stof in veel hogere concentraties aanwezig. Je kunt ze bovendien gemakkelijk in een salade of smoothie verstoppen als je kind nog niet zo’n fan is van de kruisbloemige groentes.

Sulforafaan

Magnesium & Calcium

Calcium en magnesium spelen onder andere een belangrijke rol in de opbouw en het behoud van sterke botten, een goede functie van het zenuwstelsel en reguleren van spierspanning. Magnesium (Mg) en calcium (Ca) hebben een wisselwerking en blijven het beste in een bepaalde verhouding tot elkaar, de calcium/magnesium ratio. Wanneer deze ratio verstoord is kan dat tot schadelijke effecten leiden. Magnesium disregulatie wordt gelinkt aan oxidatieve stress, inflammatie en mitochondrionale (energiefabriekjes van je cellen) disfunctie zoals veel wordt gezien bij personen met autisme.[16] Onderzoek wijst op een verstoorde Ca/Mg ratio die mogelijk een rol speelt bij autisme; een hogere Ca>Mg ratio werd gezien bij kinderen met autisme vergeleken met de neurotypische controlegroep. Een andere studie waar deze

review naar verwijst vond een relatie tussen de Ca/Mg ratio en de ernst van autisme. [16] Bij een dubbele diagnose van autisme én ADHD waren de verschillen in magnesium met de controlegroep nog significanter. [16] Een andere studie vond een tekort aan magnesium bij 17,6% van de 1967 kinderen met autisme waarbij ze een analyse hebben gedaan van de concentratie van diverse stoffen in het haar. Naast dit tekort aan magnesium viel ook het tekort aan zink op en juist een hoge lading aan toxische zware metalen zoals aluminium, cadmium en lood. In de leeftijdscategorie van 0-3 jaar zagen ze zelfs een magnesium tekort bij 27% van de kinderen.[25] De review van Robberecht et al [26] onderzocht de literatuur over magnesium bij ADHD (naast andere elementen zoals zink, koper, ijzer en selenium. In de bekeken literatuur vonden ze een relatie tussen magnesium tekort en verstoringen in het cognitieve vermogen, wat kan leiden tot symptomen zoals vermoeidheid, problemen met de concentratie, nerveusheid, stemmingswisselingen en agressie. Verreweg de meeste studies die ze bekeken vonden lagere magnesiumwaarden bij de ADHD groepen vergeleken met de controlegroepen. Enkele studies laten gelijke niveau’s magnesium zien tussen de ADHD groep en de controlegroep of zelfs iets hoger. Verschillen kunnen zitten in demografische verschillen of de wijze van meten, bijvoorbeeld serum, haar, urine of speeksel. Wel schrijven ze ook dat er recent 2 reviews en meta-analyses zijn gepubliceerd die concludeerden dat kinderen met ADHD lagere magnesium niveau’s hebben dan kinderen zonder ADHD. Suppleren lijkt vooralsnog niet zinvol wanneer er geen tekort is aangetoond, maar aangezien bij kinderen met ADHD wel vaker tekorten lijken te zijn is het het overwegen waard.

Selenium is een sporenelement wat onder andere beschermt tegen oxidatieve beschadigingen, zware metalen en het is belangrijk voor een goede werking van de schildklier. De review van Yenkoyan et al [16] vond ook meerdere studies die een relatie suggereren tussen verstoringen in het selenium metabolisme. Bij autisme speelt oxidatieve stress een grote rol en wordt gelinkt aan mitochondrionale disfunctie, immuun disfunctie en inflammatie. Van selenium is aangetoond dat het deze problemen kan verminderen en is daarom onderzocht in relatie met autisme. Het exacte werkingsmechanisme is nog niet bekend maar enkele studies hebben veranderingen gezien in selenium

Selenium

verbindingen bij autisme. Selenium kan mogelijk beschermen tegen de schadelijke effecten van kwik. Gesuggereerd wordt ook dat selenium mogelijk bescherming kan bieden tegen de zware metalen toxiciteit waarvan de hypothese is dat het een causatieve rol speelt bij autisme. Deze theorie dient nog verder onderzocht te worden. [16] Daarnaast is bij een selenium gebrek ook een verandering gezien in de darmflora die resulteerden in een overgroei aan LPS (lipopolysaccharide, een schadelijke stof, zie blog 5 over darmgezondheid) producerende bacteriën. Hoewel er nog geen conclusies kunnen worden getrokken en aanbevelingen gedaan over de potentiële rol van selenium bij autisme is het wel een essentieel micronutriënt wat mogelijk van positieve invloed kan zijn op bepaalde symptomen en mede-oorzaken van autisme.[16] Selenium is een essentieel onderdeel van diverse selenoproteïne (seleniumverbindingen) waaronder glutathion peroxidase, een belangrijke antioxidant die beschermt tegen oxidatieve stress door de afbraak van waterstofperoxide. Hoewel geen duidelijk verschil in niveau van selenium werd gevonden tussen kinderen met ADHD en de controlegroep werd een omgekeerde associatie gezien tussen selenium rijke voeding en ADHD.[26]

Carnitine

Carnitine is een aminozuur welke een rol speelt bij de energieproductie uit vetverbranding, het beschermen van de mitochondriën tegen schadelijke stoffen en het ondersteunen van de activiteit van de neurotransmitter acetylcholine en kan daarmee verbeteringen geven in de concentratie, stemming en het geheugen. Daarnaast kan het ook nog helpen bij de ontgifting van de lever en het tegengaan van insulineresistentie.[27,29] In een studie onder 30 kinderen met autisme waarbij ongeveer de helft carnitine gesuppleerd kregen met 100mg/kg/dag voor 6 maanden kreeg en de andere helft een placebo zagen ze een significante verbetering van de CARS score (een autisme scorelijst) in de groep die carnitine kreeg. Onder andere de concentratie, het oogcontact, de taalontwikkeling en motorische vaardigheden verbeterden. Ook was er een verbetering ten aanzien van repetitieve bewegingen. De carnitine werd goed verdragen, de enige bijwerking die werd gerapporteerd was een visachtige lichaamsgeur, die goed te behandelen was met toediening van vitamine B2. [28] In de review van Kępka et al worden diverse studies genoemd die aantonen dat er problemen zijn met tekorten van carnitine en diverse gerelateerde markers van metabolische (omzettings-) processen in het lichaam, in sommige studies wel bij 90% van de onderzoekpopulatie. Het lage carnitine wordt gezien in relatie tot problemen met het omzetten van de vetten voor energieproductie en mitochondrionale disfunctie wat een veelvoorkomend probleem is bij autisme. Beschreven wordt dat het kan gaan om primaire tekorten (bij een genetisch probleem wat het maken van carnitine bemoeilijkt, of secundair bij een opname tekort of gebruik van bepaalde medicatie die de uitscheiding doen toenemen.[29] Ook worden in de review van Kępka et al meerdere studies beschreven die zoals de studie hierboven hebben gekeken naar de effecten van het suppleren van carnitine. Één studie keek 8 weken naar het effect van suppleren in een dosering die begon bij 200mg/kg/dag die werd verhoogd naar 400mg/kg/dag. Deze doseringen werden veilig bevonden, de enige bijwerkingen waren diarree en een visachtige lichaamsgeur. Ze vonden positieve cognitieve effecten. Een andere studie gebruikte lagere doseringen 20-50mg/kg/dag gedurende 12 maanden en vond verbeterde cognitieve functie en verminderde prikkelbaarheid bij jongens met het fragiele X syndroom en er zijn ook aanwijzingen voor een positief effect bij genetisch bepaald autisme en ADHD. [29]

IJzer

IJzer is essentieel voor onder andere zuurstoftransport in het bloed, energie stofwisseling en cognitieve ontwikkeling. Een ijzergebreksanemie (bloedarmoede) wordt regelmatig gezien bij personen met autisme. Dit kan komen door tekort inname via voedsel rijk aan ijzer, zoals rood vlees, gevogelte, bonen maar ook door verstoring in de opname zoals bij obstipatie en diarree. [30] De review van Robberecht et al [26] vond 26 studies die wijzen op een te laag ferritine bij personen met ADHD, 7 studies die geen significant verschil zagen en 1 oudere studie met verhoogde waarden. De Giacomo et al [31] vonden een ferritine tekort bij 50% van de personen met autisme en ook andere studies [32,33] vinden lagere ijzer waarden bij personen met autisme. Vanwege bijwerking zoals obstipatie, buikklachten en hartproblemen wordt suppleren van ijzer niet aanbevolen zonder onderzoek naar ijzerwaarden en het vervolgen van deze waarden, onder begeleiding van een deskundige dus. [31]

Synergistisch effect

In je lichaam gebeuren een heel scala aan biochemische processen die niet los van elkaar te zien zijn. Naast alle bovengenoemde stoffen waar bij neurodiverse kinderen extra aandacht naar uitgaat is het ook belangrijk voldoende van de andere vitaminen, mineralen en sporenelementen binnen te krijgen. Ze werken allen samen en volwaardige voeding en gerichte suppletie in overleg met een professional kunnen de synergistische werking versterken. Zo worden bijvoorbeeld vitamine C, Q10 en bepaalde antioxidanten ook wel ingezet ter ondersteuning en kunnen diverse kruiden en planteneigenschappen ook ondersteunend zijn.

In de wetenschap zijn ze nog lang niet uit gestudeerd over de effecten van voeding, diëten en de afzonderlijke macro- en micronutriënten, hoewel vaak wel het belang duidelijk is van bepaalde stoffen voor diverse essentiële processen in het lichaam. (ernstige) Tekorten aan bepaalde voedingsstoffen worden over het algemeen vaker gezien bij neurodiverse kinderen. Er worden in diverse studies positieve effecten gezien van het suppleren van voedingsstoffen. In andere studies wordt dit effect niet altijd waargenomen. De effecten van één interventie zijn ook niet altijd duidelijk meetbaar, wanneer er nog vele andere factoren van invloed zijn. Zoals we in eerdere blogs al uit hebben gelegd is de holistische benadering voor neurodiverse kinderen daarom zo belangrijk. Waar de onderzoekers het vaak wel over eens zijn is dat voedingsinterventies en supplementen vaak zeer goed worden verdragen en weinig tot geen (negatieve) bijwerkingen laten zien, in tegenstelling tot sommige medicijnen. Ze kunnen over het algemeen veilig worden toegepast. Daarbij is het wel aan te raden je te laten adviseren door een professional en metingen te laten doen naar de tekorten, overgevoeligheden en behoeften van je kind. Zo kun je echt ondersteuning op maat bieden. In een ander blog zullen we meer vertellen over het belang van testen en welke informatie je daar zoal uit kunt krijgen.

Het is onze missie je hiermee te helpen!

Praat met andere ouders in onze FACEBOOKGROEP Stichting HONK Community of volg één van onze andere socials.

Omdat we zelf aan den lijve hebben ondervonden hoe zwaar het is dit allemaal zelf uit te moeten zoeken, de diëten te bereiden en de therapieën vol te houden hebben we het onszelf tot missie gemaakt je hierbij te helpen. Omdat we vinden dat elk kind dit verdient, maar dat het best een beetje makkelijker mag zijn voor de ouders om dit vol te houden. Daarom willen we je de komende tijd informeren en later hopelijk ook faciliteren in dit proces door een community te creëren die elkaar hierin kan steunen, en verschillende multifunctionele centra. In de tussentijd vind je veel informatie in onze bibliotheek. We breiden deze continu uit met nieuwe bronnen en artikelen dus houdt het goed in de gaten. We zullen je ook blijven informeren via deze blogs en later ook op andere wijzen, dus laat het je niet overweldigen.

Help je ons mee?

Het kost ons veel tijd, geld en energie om dit allemaal te realiseren. Heb je iets van deze drie over? Heel graag ontvangen wij je donatie, klik op de knop bovenaan en het wijst zich vanzelf. Op onze product pagina vind je een selectie van merken en producten die we zelf gebruiken om onze gezonde leefstijl te ondersteunen. Door op de affiliatielinks te klikken krijgt de stichting een bijdrage en jijzelf vaak ook nog korting, een win-win situatie dus. Doneer je liever je tijd en energie? Stuur ons een berichtje hoe je zou willen helpen, onderaan de pagina vind je onze contact gegevens. Weet jij het beter? Top! Deel je kennis en stuur ons een berichtje, we zijn nooit uitgeleerd.

Kirby & Sanne

[1] Doaei S, Bourbour F, Teymoori Z, Jafari F, Kalantari N, Abbas Torki S, Ashoori N, Nemat Gorgani S, Gholamalizadeh M. The effect of omega-3 fatty acids supplementation on social and behavioral disorders of children with autism: a randomized clinical trial. Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 2021;27(1):12-18. doi: 10.5114/pedm.2020.101806. PMID: 33599431; PMCID: PMC10227477.

[2] Checa-Ros A, Jeréz-Calero A, Molina-Carballo A, Campoy C, Muñoz-Hoyos A. Current Evidence on the Role of the Gut Microbiome in ADHD Pathophysiology and Therapeutic Implications. Nutrients. 2021 Jan 16;13(1):249. doi: 10.3390/nu13010249. PMID: 33467150; PMCID: PMC7830868.

[3] DiNicolantonio JJ, O’Keefe JH. The Importance of Marine Omega-3s for Brain Development and the Prevention and Treatment of Behavior, Mood, and Other Brain Disorders. Nutrients. 2020 Aug 4;12(8):2333. doi: 10.3390/nu12082333. PMID: 32759851; PMCID: PMC7468918.

[4] Al Rihani SB, Darakjian LI, Kaddoumi A. Oleocanthal-Rich Extra-Virgin Olive Oil Restores the Blood-Brain Barrier Function through NLRP3 Inflammasome Inhibition Simultaneously with Autophagy Induction in TgSwDI Mice. ACS Chem Neurosci. 2019 Aug 21;10(8):3543-3554. doi: 10.1021/acschemneuro.9b00175. Epub 2019 Jun 25. PMID: 31244050; PMCID: PMC6703911.

[5] Gonçalves M, Vale N, Silva P. Neuroprotective Effects of Olive Oil: A Comprehensive Review of Antioxidant Properties. Antioxidants (Basel). 2024 Jun 24;13(7):762. doi: 10.3390/antiox13070762. PMID: 39061831; PMCID: PMC11274152.

[6] Endres D, Dersch R, Stich O, Buchwald A, Perlov E, Feige B, Maier S, Riedel A, van Elst LT. Vitamin D Deficiency in Adult Patients with Schizophreniform and Autism Spectrum Syndromes: A One-Year Cohort Study at a German Tertiary Care Hospital. Front Psychiatry. 2016 Oct 6;7:168. doi: 10.3389/fpsyt.2016.00168. PMID: 27766084; PMCID: PMC5052261.

[7] De Marzio M, Lasky-Su J, Chu SH, Prince N, Litonjua AA, Weiss ST, Kelly RS, Glass KR. The metabolic role of vitamin D in children’s neurodevelopment: a network study. Sci Rep. 2024 Jul 23;14(1):16929. doi: 10.1038/s41598-024-67835-8. PMID: 39043876; PMCID: PMC11266698.

[8] Kittana M, Ahmadani A, Stojanovska L, Attlee A. The Role of Vitamin D Supplementation in Children with Autism Spectrum Disorder: A Narrative Review. Nutrients. 2021 Dec 22;14(1):26. doi: 10.3390/nu14010026. PMID: 35010901; PMCID: PMC8746934.

[9] Khan S, Naeem A. MTHFR Deficiency in Biological Siblings Diagnosed With Autism and Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD): A Report of Two Cases. Cureus. 2023 Mar 17;15(3):e36294. doi: 10.7759/cureus.36294. PMID: 37073207; PMCID: PMC10106103.

[10] Roufael M, Bitar T, Sacre Y, Andres C, Hleihel W. Folate-Methionine Cycle Disruptions in ASD Patients and Possible Interventions: A Systematic Review. Genes (Basel). 2023 Mar 13;14(3):709. doi: 10.3390/genes14030709. PMID: 36980981; PMCID: PMC10048251.

[11] Li Y, Qiu S, Shi J, Guo Y, Li Z, Cheng Y, Liu Y. Association between MTHFR C677T/A1298C and susceptibility to autism spectrum disorders: a meta-analysis. BMC Pediatr. 2020 Sep 24;20(1):449. doi: 10.1186/s12887-020-02330-3. PMID: 32972375; PMCID: PMC7517654.

[12] Frye RE, Rossignol DA, Scahill L, McDougle CJ, Huberman H, Quadros EV. Treatment of Folate Metabolism Abnormalities in Autism Spectrum Disorder. Semin Pediatr Neurol. 2020 Oct;35:100835. doi: 10.1016/j.spen.2020.100835. Epub 2020 Jun 25. PMID: 32892962; PMCID: PMC7477301.

[13] Frye RE, Slattery J, Delhey L, Furgerson B, Strickland T, Tippett M, Sailey A, Wynne R, Rose S, Melnyk S, Jill James S, Sequeira JM, Quadros EV. Folinic acid improves verbal communication in children with autism and language impairment: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Mol Psychiatry. 2018 Feb;23(2):247-256. doi: 10.1038/mp.2016.168. Epub 2016 Oct 18. PMID: 27752075; PMCID: PMC5794882.

[14]Rossignol DA, Frye RE. Cerebral Folate Deficiency, Folate Receptor Alpha Autoantibodies and Leucovorin (Folinic Acid) Treatment in Autism Spectrum Disorders: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Pers Med. 2021 Nov 3;11(11):1141. doi: 10.3390/jpm11111141. Erratum in: J Pers Med. 2022 Apr 29;12(5):721. doi: 10.3390/jpm12050721. PMID: 34834493; PMCID: PMC8622150.

[15] Hoxha B, Hoxha M, Domi E, Gervasoni J, Persichilli S, Malaj V, Zappacosta B. Folic Acid and Autism: A Systematic Review of the Current State of Knowledge. Cells. 2021 Aug 3;10(8):1976. doi: 10.3390/cells10081976. PMID: 34440744; PMCID: PMC8394938.

[16] Yenkoyan K, Ounanian Z, Mirumyan M, Hayrapetyan L, Zakaryan N, Sahakyan R, Bjørklund G. Advances in the Treatment of Autism Spectrum Disorder: Current and Promising Strategies. Curr Med Chem. 2024;31(12):1485-1511. doi: 10.2174/0109298673252910230920151332. PMID: 37888815; PMCID: PMC11092563.

[17] Yasuda H, Yoshida K, Yasuda Y, Tsutsui T. Infantile zinc deficiency: association with autism spectrum disorders. Sci Rep. 2011;1:129. doi: 10.1038/srep00129. Epub 2011 Nov 3. PMID: 22355646; PMCID: PMC3216610.

[18] Feng J, Shan L, Miao C, Xue Y, Yue X, Jia F. The association of vitamin A, zinc and copper levels with clinical symptoms in children with autism spectrum disorders in Jilin Province, China. BMC Pediatr. 2023 Apr 13;23(1):173. doi: 10.1186/s12887-023-03987-2. PMID: 37055789; PMCID: PMC10099696.

[19] Jacek Baj, Wojciech Flieger, Michał Flieger, Alicja Forma, Elżbieta Sitarz, Katarzyna Skórzyńska-Dziduszko, Cezary Grochowski, Ryszard Maciejewski, Hanna Karakuła-Juchnowicz, Autism spectrum disorder: Trace elements imbalances and the pathogenesis and severity of autistic symptoms, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, Volume 129, 2021, Pages 117-132, ISSN 0149-7634, https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.07.029. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0149763421003365)

[20] Długosz A, Wróblewski M, Błaszak B, Szulc J. The Role of Nutrition, Oxidative Stress, and Trace Elements in the Pathophysiology of Autism Spectrum Disorders. Int J Mol Sci. 2025 Jan 18;26(2):808. doi: 10.3390/ijms26020808. PMID: 39859522; PMCID: PMC11765825.

[21] Villagomez A, Ramtekkar U. Iron, Magnesium, Vitamin D, and Zinc Deficiencies in Children Presenting with Symptoms of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Children (Basel). 2014 Sep 29;1(3):261-79. doi: 10.3390/children1030261. PMID: 27417479; PMCID: PMC4928738.

[22] Ghoreishy SM, Ebrahimi Mousavi S, Asoudeh F, Mohammadi H. Zinc status in attention-deficit/hyperactivity disorder: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Sci Rep. 2021 Jul 16;11(1):14612. doi: 10.1038/s41598-021-94124-5. PMID: 34272450; PMCID: PMC8285486.

[23] Singh K, Connors SL, Macklin EA, Smith KD, Fahey JW, Talalay P, Zimmerman AW. Sulforaphane treatment of autism spectrum disorder (ASD). Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Oct 28;111(43):15550-5. doi: 10.1073/pnas.1416940111. Epub 2014 Oct 13. PMID: 25313065; PMCID: PMC4217462.

[24] Bent S, Lawton B, Warren T, Widjaja F, Dang K, Fahey JW, Cornblatt B, Kinchen JM, Delucchi K, Hendren RL. Identification of urinary metabolites that correlate with clinical improvements in children with autism treated with sulforaphane from broccoli. Mol Autism. 2018 May 30;9:35. doi: 10.1186/s13229-018-0218-4. PMID: 29854372; PMCID: PMC5975568.

[25] Yasuda H, Tsutsui T. Assessment of infantile mineral imbalances in autism spectrum disorders (ASDs). Int J Environ Res Public Health. 2013 Nov 11;10(11):6027-43. doi: 10.3390/ijerph10116027. PMID: 24284360; PMCID: PMC3863885.

[26] Robberecht H, Verlaet AAJ, Breynaert A, De Bruyne T, Hermans N. Magnesium, Iron, Zinc, Copper and Selenium Status in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD). Molecules. 2020 Sep 27;25(19):4440. doi: 10.3390/molecules25194440. PMID: 32992575; PMCID: PMC7583976.

[27] https://www.orthokennis.nl/nutrienten/acetylcarnitine

[28] Sarah Farid Fahmy, Manal H. El-hamamsy, Osama K. Zaki, Osama A. Badary, l-Carnitine supplementation improves the behavioral symptoms in autistic children, Research in Autism Spectrum Disorders, Volume 7, Issue 1, 2013, Pages 159-166, ISSN 1750-9467, https://doi.org/10.1016/j.rasd.2012.07.006. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1750946712000827)

[29] Kępka A, Ochocińska A, Chojnowska S, Borzym-Kluczyk M, Skorupa E, Knaś M, Waszkiewicz N. Potential Role of L-Carnitine in Autism Spectrum Disorder. J Clin Med. 2021 Mar 13;10(6):1202. doi: 10.3390/jcm10061202. PMID: 33805796; PMCID: PMC8000371.

[30] Al-Beltagi M. Nutritional management and autism spectrum disorder: A systematic review. World J Clin Pediatr. 2024 Dec 9;13(4):99649. doi: 10.5409/wjcp.v13.i4.99649. PMID: 39654662; PMCID: PMC11572612.

[31] De Giacomo A, Medicamento S, Pedaci C, Giambersio D, Giannico OV, Petruzzelli MG, Simone M, Corsalini M, Marzulli L, Matera E. Peripheral Iron Levels in Autism Spectrum Disorders vs. Other Neurodevelopmental Disorders: Preliminary Data. Int J Environ Res Public Health. 2022 Mar 28;19(7):4006. doi: 10.3390/ijerph19074006. PMID: 35409689; PMCID: PMC8997833.

[32] Gunes S, Ekinci O, Celik T. Iron deficiency parameters in autism spectrum disorder: clinical correlates and associated factors. Ital J Pediatr. 2017 Sep 21;43(1):86. doi: 10.1186/s13052-017-0407-3. PMID: 28934988; PMCID: PMC5609017.

[33] Bener A, Khattab AO, Bhugra D, Hoffmann GF. Iron and vitamin D levels among autism spectrum disorders children. Ann Afr Med. 2017 Oct-Dec;16(4):186-191. doi: 10.4103/aam.aam_17_17. PMID: 29063903; PMCID: PMC5676409.